Daadwerkelijk mee opereren als instrumenterende en/of assisterende vinden de meeste operatieassistenten het leukste. Toch vinden veel operatieassistenten omlopen de belangrijkste taak. Een goede omloop is namelijk alert en proactief waardoor de operatie doeltreffend kan verlopen zonder dat het operatieteam constant moet vragen of er iets gegeven of gedaan kan worden.
Voorbeeld: een instrumenterende start met tien gazen. Tijdens de operatie heeft de instrumenterende al acht gazen gebruikt en de operatie duurt nog wel een uur of langer. Een goede omloop biedt een nieuw pak gazen aan, zodat de instrumenterende gefocust door kan gaan met de operatie.
Vaak wordt er aan het begin van de (dag)dienst overlegd tussen de aanwezige operatieassistenten op de operatiekamer wie welke ingrepen wil omlopen, instrumenteren en/of assisteren*. Als operatieassistent kun je dus alle rollen vervullen, mits de operatieassistent daartoe bevoegd is en zich er bekwaam (genoeg) voor voelt.
* Voor de oplettende lezer, er staat tussen instrumenteren en assisteren, en/of. Dat komt omdat assisteren niet altijd een aparte taak is tijdens een operatie voor de operatieassistent. Soms combineert een instrumenterende de taak met assisteren. Ook gebeurd het regelmatig dat er mede-operateurs, arts-assistenten en/of co-assistenten aanwezig zijn die de taak van assisterende op zich nemen.
Omlopen
Afhankelijk van de operatie heeft de omloop veel verschillende werkzaamheden. Hieronder een opsomming van enkele veelvoorkomende werkzaamheden die de omloop uitvoert.
De omloop vervult een cruciale rol als verbindende factor tussen het niet-steriele en het steriele gebied in de operatiekamer. De omloop zorgt ervoor dat alle benodigde materialen aangegeven worden aan de instrumenterende. De omloop opent de buitenverpakking van instrumentennetten en benodigdheden zodanig dat de steriele inhoud kan worden aangepakt door de instrumenterende.
De omloop zorgt ervoor dat alle gebruikte materialen worden bijgehouden. Aan het einde van de operatie controleert de omloop samen met de instrumenterende of er niet iets onbedoeld bij de patiënt is achtergebleven.
Naast deze taken houd de omloop ook de administratie bij, waaronder het registreren van operatietijden, de aanwezigen in de operatiekamer en gebruikte implantaten. Een omloop verzorgt pathologisch weefsel en bacteriologische kweken en brengt/verstuurt dit naar de juiste afdeling.
Een omloop sluit de instrumenten aan op de apparatuur en indien nodig past de omloop de instellingen aan. Ook begeleid de omloop stagiaires, leerling operatieassistenten, co-assistenten en andere aanwezigen op de operatiekamer.
Aan het einde van de operatie helpt de omloop de patiënt, indien nodig, van de operatietafel tezamen met het team terug in het ziekenhuisbed met specifieke hulpmiddelen.
Instrumenteren
De instrumenterende operatieassistent staat steriel aan de operatietafel. De instrumenterende is verantwoordelijk voor het instrumentarium en de benodigdheden tijdens de operatie.
“Geef jij dan het mes aan de chirurg”.
Ja, dat is de taak van een operatieassistent. Daar is de instrumenterende verantwoordelijk voor.
De chirurg krijgt het mes aangereikt of moet eerst toestemming vragen aan de instrumenterende alvorens deze te gebruiken. Ook met ander instrumentarium. De instrumenterende geeft het instrument aan de chirurg of geeft toestemming dit te pakken van de instrumententafel. Streng? Zeker, maar de instrumenterende is uiteindelijk verantwoordelijk mocht er iets onbedoeld achter blijven bij de patiënt.
Pakt iemand een klem of gaas zonder dat de instrumenterende hiervan op de hoogte is gebracht dan kan de instrumenterende hierop worden aangeklaagd mocht het mis gaan.
Uiteraard heeft de instrumenterende een palet aan vaardigheden waardoor het opvalt zodra er iets mist. Zo worden de instrumenten altijd in even aantallen op de instrumententafel gelegd. En gazen, andere benodigdheden en in sommige ziekenhuizen ook instrumenten worden aan het begin en einde geteld door omloop en instrumenterende samen. Echter de instrumenterende is en blijft verantwoordelijk, niet de omloop.
Komt die nog een keer: “Geef jij dan het mes aan de chirurg”.
Deze opmerking impliceert (afhankelijk van de manier waarop de vraag wordt gesteld) dat de instrumenterende slechts iets aangeeft. Er zijn operaties die inderdaad met weinig instrumentarium worden uitgevoerd.
Daarentegen, een totale knie operatie is nog nooit met enkel een mes en een pincet geplaatst. Minstens 6 netten zijn nodig voor een totale knie operatie met misschien wel 100 instrumenten. Deze instrumenten moeten door de instrumenterende in elkaar gezet worden met de juiste instellingen. Een revisie knie operatie? Soms wel 20 instrumentennetten.
De instrumenterende kent daarnaast de operatieprocedure doordat deze is voorbereid of vaker heeft uitgevoerd waardoor de instrumenten op het juiste moment worden aangegeven. Het lukt niet altijd maar de chirurg moet eigenlijk niet hoeven vragen naar een volgend instrument omdat de instrumenterende deze al aanreikt. Een toepasselijke opmerking die vaak terugkomt op de operatiekamer: “Geef mij niet wat ik vraag maar dat wat ik nodig heb.” De instrumenterende weet het verloop van een operatie dus als een chirurg vraagt om een onlogisch instrument wordt het juiste instrument aangegeven. Inderdaad, dat instrument…
Assisteren
Als assisterende operatieassistent ben je de rechterhand van de operateur. Je presenteert weefsels zodat de operateur een goed overzicht heeft over het operatiegebied, bedient de camera tijdens kijkoperaties en maakt klemmen los als er een hechting om een bloedvat wordt geplaatst.
Daarnaast hanteer je de zuigbuis om lichaamsvloeistoffen weg te zuigen en gebruik je een handstuk om bloedingen te stelpen. Kortom, je bent een onmisbare schakel tijdens de operatie.
In veel gevallen verloopt een operatie, anders dan mensen regelmatig verwachten, vrij ontspannen. Opereren met muziek op de achtergrond, gesprekken over de ingreep of vakantieplannen die worden gedeeld. Maar soms verloopt een operatie niet zoals gepland. Dat is waar de kracht van een goede operatieassistent naar voren komt. Een operatieassistent die precies weet wat er moet gebeuren en zonder veel woorden direct handelt wanneer dat nodig is.