Een operatieassistent heeft een breed scala aan verantwoordelijkheden op het operatiecomplex en op de operatiekamer. Dit omvat onder meer de voorbereiding van de operatie, waarbij de operatieassistent ervoor zorgt dat alle benodigde materialen en apparatuur aanwezig zijn. De operatieassistent controleert of alle apparatuur naar behoren werkt.
Ook zorgt de operatieassistent ervoor dat de administratieve taken correct worden uitgevoerd. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het registreren van de start-/ en eindtijden van de operatie, de aanwezigen tijdens een operatie, de registratie van gebruikte implantaten en/of prothesen. Onder administratie valt ook het bijhouden van de gebruikte operatiebenodigdheden zoals bijvoorbeeld de hoeveelheid gebruikte gazen.
Tijdens de operatie is een operatieassistent constant alert op de omgeving en anticipeert op het verloop van de ingreep. Dit vereist kennis van verschillende operatietechnieken en instrumenten, en daarnaast kennis van anatomie en fysiologie.
Als iets tijdens de operatie niet naar behoren werkt, dan zal de operatieassistent snel en doeltreffend moeten handelen om eventuele problemen op te lossen. Dit vereist een grote mate van stressbestendigheid en besluitvaardigheid, omdat zelfs kleine complicaties grote gevolgen kunnen hebben voor de uitkomst van de operatie.
Naast de technische vaardigheden is communicatie ook essentieel om ervoor te zorgen dat de operatie doeltreffend verloopt. Een operatieassistent werkt samen met andere leden van het operatieteam, zoals de operateur, anesthesioloog, anesthesiemedewerker en overige aanwezigen.
Veel operatieassistenten werken allround, waarbij hij/zij de ene dag werkt bij een orthopedisch operatieprogramma en de volgende dag bij een gynaecologisch operatieprogramma. Zelfs op de dag kunnen er nog wijzigingen plaatsvinden. Bijvoorbeeld door spoedingrepen die tussen het oorspronkelijke operatieprogramma worden geopereerd. Dit vereist flexibiliteit en aanpassingsvermogen van de operatieassistent. Bij wijzigingen in het operatieprogramma moet de operatieassistent kunnen schakelen. Iedere operatie vereist immers specifieke kennis en vaardigheden.
Kortom, het werk van een operatieassistent is dynamisch en uitdagend, waarbij de operatieassistent een cruciale rol speelt bij het waarborgen van de veiligheid en het succes van operatieve ingrepen. Tijdens een operatie zijn er doorgaans drie specifieke taken: de omloop, de instrumenterende en de assisterende. Deze taken zullen op de volgende pagina verder worden beschreven.