Ga naar de inhoud

Maaike – Oorlog in de operatiekamer

Tijgeren in de modder, schieten met een pistool, kompas lezen en vuur maken: dat klinkt als het werk van een militair, niet van een operatieassistent. Toch combineert eerste luitenant Maaike Hoogewoning beide rollen. Maaike werkt als operatieassistent bij Defensie.

In Nederland houdt Maaike haar vaardigheden als operatieassistent bij in een relatieziekenhuis van defensie. De ziekenhuizen en defensie delen elkaars chirurgische teams. De afgelopen zestien jaar werkte Maaike bij het Franciscus Gasthuis in Rotterdam. Aangezien het Franciscus Gasthuis is gestopt als relatieziekenhuis werkt Maaike sinds enkele maanden bij het LUMC in Leiden. Momenteel werkt defensie samen met veertien civiele ziekenhuizen.

Beroepsmilitair of reservist

Bij Defensie kun je zowel werken als beroepsmilitair (zoals Maaike) of in de rol van reservist (wederkerige). Reservisten zijn operatieassistenten die werkzaam zijn in een relatieziekenhuis, maar daarnaast een acht weken durende militaire opleiding hebben gevolgd en een overeenkomst met Defensie hebben gesloten. Hierdoor kunnen zij als operatieassistent ook ingezet worden tijdens militaire uitzendingen en oefeningen.

Als militair moet Maaike jaarlijks de Militaire Basis Vaardigheden (MBV) doen. Deze drie dagen durende MBV omvat een: conditietest, opdrukken, buikspieroefeningen, schietoefeningen, het gebruik van een gasmasker en het volgen van e-learningmodules. Regelmatig worden er extra oefeningen toegevoegd, zoals kaart- en kompaslezen of een onderkomen maken, om haar vaardigheden bij te houden.

Naast haar werk op de operatiekamer in het LUMC kan Maaike worden ingezet tijdens oefeningen en uitzendingen voor Defensie. Hiervoor volgt ze regelmatig trainingen en cursussen zoals: het aanleggen van gipsverbanden, sterilisatie van instrumentarium, behandeling van brandwonden en hechttechnieken.

Damage control surgery

Elke vijf jaar volgt Maaike de DSATC-cursus (Definitive Surgical and Anesthetic Trauma Care Course), een tweedaagse training in het Radboud UMC in Nijmegen. Deze cursus is ook te volgen door operatieassistenten buiten Defensie. Tijdens deze training werken anesthesiologen, intensivisten, chirurgen en operatieassistenten samen om complexe trauma operaties uit te voeren. De cursus combineert theorie en praktijk over onderwerpen als de anatomie van de nek, borst en buik evenals een spoedprocedure om in de borstholte te opereren. Daarnaast ligt de nadruk op ‘damage control’ tijdens spoedoperaties, behandeling van botfracturen en bloedstelping. Deze situaties worden uitgebreid geoefend in een realistische praktijksetting.

Ook heeft Maaike een pilot training gevolgd genaamd de Asset+. Deze training is specifieker gericht op het werk bij defensie. Tijdens deze training worden verschillende onverwachte scenario’s geoefend. Enkele voorbeelden die kunnen worden gesimuleerd zijn stroomuitval, luchtalarmen en/of het tegelijkertijd binnenkomen van meerdere patiënten. Tijdens zo’n scenario moet je bijvoorbeeld improviseren met voorhoofdslampen of schuilen in een bunker voor de eigen veiligheid.

Al met al zijn er behoorlijk wat defensiedagen waardoor Maaike niet in het civiele ziekenhuis aan het werk is maar voorbereid wordt op een mogelijke uitzending.

Uitzendingen naar oorlogsgebied

Volgens Maaike is het werk in Nederland niet te vergelijken met wat je meemaakt tijdens een uitzending. Hoewel hoog energetisch trauma in Nederland voorkomt, zijn schotwonden maar vooral bermbommen en granaatinslagen hier zeldzaam. Gelukkig kan ze vertrouwen op haar basisvaardigheden als operatieassistent, aangevuld met de eerder genoemde cursussen en trainingen, om zich goed voor te bereiden op deze extreme situaties.

Voordat een militair op uitzending mag, moet hij of zij, naast het voltooien van de MBV, zorgen dat de vaccinaties up-to-date zijn en een verklaring van de tandarts krijgen dat het gebit gezond is.

Maaike is meerdere keren uitgezonden naar oorlogsgebieden. Ze heeft gewerkt in Kosovo (2009), tweemaal in Afghanistan (2010/2011), heeft meegevaren met de marine op het schip Zr.Ms. Karel Doorman (2018) en geoefend tijdens een training in Noorwegen (2023).

Ervaringsverhalen uit Afghanistan

Over haar ervaringen in Afghanistan schreef Maaike het boek “Oorlog in de operatiekamer,” dat onlangs zijn vijfde druk heeft bereikt. Hieronder volgt een kort, indrukwekkend fragment uit het boek, dat de intensiteit van het werk in een oorlogsgebied treffend weergeeft.

Ik start met het scheren van het dikke zwarte hoofdhaar, zodat de neurochirug er straks gemakkelijk bij kan. Tijdens de ingreep zwellen de hersenen langzaam meer en meer op. Ook lijkt het steeds wat meer te bloeden. Pete heeft wat botfragmentjes kunnen verwijderen en wat grotere bloedingen tot staan weten te brengen. Maar het wil maar niet droog worden, er blijft bloed komen. Het lijkt vanuit de onderkant van de hersenen te komen waar Pete nou net niet goed bij kan komen.

Het bloedt te hevig om duidelijk zicht te krijgen in de zeer kleine ruimte van de schedel. Pete wil de handdoek in de ring gooien, maar hij besluit toch nog één poging te wagen. Wij als chirurgisch team laten een hoop patties (speciale neurochirurgische gaasjes) achter dichtbij de plek des onheils. Aan het anesthesieteam, Jeroen en Peter, wordt gevraagd om de bloeddruk wat omlaag te brengen, in de hoop de bloeding op deze manier tot staan te kunnen brengen. Na een half uur proberen blijft het bloeden en zwellen de hersenen nog meer op. Peter, die zich afvraagt of hij nog meer bloed aan het patiëntje moet toedienen, overlegt met Pete en ze besluiten de behandeling te staken.

Het bloeden is niet gestopt en we hebben de strijd verloren om dit kereltje te kunnen redden. Wij sluiten de wond en Peter zet de beademing uit, het kindje weet het nog aardig vol te houden. Nadat we zijn hoofd hebben verbonden rijden we hem richting de IC. We leggen het kindje op zijn rechterzijde met zijn gezicht richting Mekka, en hij komt vrijwel direct in bijzijn van zijn oom te overlijden. Terwijl ik terugloop van de IC denk ik: ‘Weer een jong slachtoffer van deze verschrikkelijke oorlog’ en vervolgens schakel ik over naar de waan van de dag. Ik moet de OK schoonmaken en opruimen, mocht er zich een nieuwe patiënt aandienen. Voor het kereltje heb ik niets meer kunnen doen, maar misschien wel voor de volgende patiënt die vecht voor zijn leven en misschien wat meer geluk heeft.


Terwijl ik druk sta te poetsen komt Hester de OK opgelopen. ‘Er is taart in de koffiekamer, Fish is jarig’, zegt ze. Eigenlijk heb ik in het feestgedruis geen zin, maar een taartje gaat er altijd wel in. Op het ene moment sta ik naast iemand die het leven laat en nog geen vijf minuten later sta ik naast iemand die zijn leven viert. Het is zo dubbel, leven en dood, geluk en verdriet zo dicht bij elkaar. Ik feliciteer Fish en krijg een stuk taart in mijn handen geduwd. Het ziet er goed uit en smaakt nog beter.

Het boek “Oorlog in de operatiekamer” kun je via deze link bestellen.

Oorlog in de operatiekamer, geschreven door eerste luitenant Maaike Hoogewoning, operatieassistent in dienst van defensie

Heftige situaties

Tijdens de uitzending naar Kandahar bestond Maaike haar leven meer dan twee maanden uit; eten, werken op de operatiekamer, sporten en slapen. Het was ontzettend druk. Toen Maaike terugkwam, zeiden sommige mensen: “Wat heb jij een lekker kleurtje, heb je het goed gehad?” Alsof Maaike op vakantie was geweest. Ze hadden, gelukkig maar, geen idee wat Maaike allemaal had meegemaakt. De slachtoffers waren vaak jonge mensen, waarvan er veel, net als Maaike, een legeruniform droegen. Ook al waren het niet altijd Nederlandse maar bijvoorbeeld Amerikaanse of Engelse uniformen, het waren gevoelsmatig collega’s. Dat maakt het extra zwaar. Om eigen collega’s met ernstige verwondingen te opereren.

“Wat mij het meest is bijgebleven tijdens de uitzendingen zijn de pittige, zware operaties” vertelt Maaike. De slachtoffers hadden vaak een sterke overlevingsdrang en veerkracht. Zoals iemand die een beenamputatie moest ondergaan en vroeg of hij nog zou kunnen hardlopen.
Het kameraadschap tijdens een uitzending is uniek. Je bent een klein team en moet het samen fixen. Je deelt lief en leed en dat schept een band voor het leven. Maaike heeft nog steeds contact met collega’s van haar uitzendingen.

Maaike verscheen dankzij haar boek in verschillende media, zoals tijdschriften, kranten en televisie. In 2019 gaf ze een TEDx-talk “surgery in a life and death environment”. Daarnaast mocht Maaike, in 2020,  een korte speech houden in de Ridderzaal tijdens de Veteranendag. Dit werd live uitgezonden op de Nederlandse televisie. Ze beschrijft dit als de kers op de taart.

Ook op Instagram krijgt ze regelmatig vragen over het beroep operatieassistent of over het werken bij defensie. Maaike vind het geweldig als ze bij kan dragen aan de bekendheid van het beroep operatieassistent of defensie als werkgever.

Veteraan in de Klas

Naast haar werk als operatieassistent is Maaike al meer dan acht jaar betrokken bij het educatieve programma van het Nederlands Veteraneninstituut: “Veteraan in de Klas”. Dit programma stelt veteranen in staat hun ervaringen te delen die ze hebben opgedaan tijdens hun missies. Maaike vertelt over haar vier missies, waarbij ze streeft naar erkenning en waardering voor veteranen. Het programma is niet alleen dankbaar werk, maar ook ontzettend leuk om te doen. In haar lessen legt ze uit wat een veteraan is, waar ze heeft gewerkt en geslapen en stelt ze vragen over oorlog en vrijheid. Dit schooljaar hebben zo’n 200 veteranen 1675 gastlessen gegeven, waarbij bijna 48.000 leerlingen werden bereikt.

Uiteraard moet je affiniteit hebben met het werk bij Defensie. Bij Maaike is dat overduidelijk. Bovendien biedt Defensie haar mogelijkheden die als operatieassistent in een civiel ziekenhuis moeilijk te realiseren zijn. Maaike kan deelnemen aan veel leerzame en uitdagende cursussen, trainingen en geeft “Veteranen in de Klas” lessen. Voor Maaike is dit een welkome afwisseling met haar werk als operatieassistent in het relatieziekenhuis.

Maaike is hierdoor een geweldige ambassadeur voor het werken bij defensie én voor het beroep van operatieassistent.

Meer informatie over Maaike haar werk en activiteiten kun je vinden op haar website: www.maaikehoogewoning.nl

Deel dit interview:

Lees ook de andere interviews!